İzmir’in kalbi korunmalı
İzmir’in kalbi korunmalı
Dünya uzayda kendi yolculuğunu sürdürürken maviliği ile öne çıkar. Bu, yaşamın başladığı yerin; denizlerin rengidir. Denizler sadece su değil, dünyanın atan kalbidir. Her dalgası, her akıntısı insanlığın geleceğini şekillendiren bir ritim gibidir.
Bilimsel olarak denizler, dünya yüzeyinin yaklaşık yüzde 71’ini kaplar. Atmosferdeki oksijenin en az yarısı denizlerdeki fitoplanktonlar tarafından üretilir. Bu minik canlılar, gökyüzünden her soluduğumuz havanın ardında sessiz bir kahraman olarak durur. Denizler, karbondioksiti emer, iklimi dengeler, gıda zincirinin bel kemiğidir.
Ama denizlerin önemi yalnızca bilimsel verilerle anlatılamaz. Onlar, kültürlerin ilham kaynağı, mitolojilerin evi, şairlerin dizeleridir. İnsan denize bakarken hem kendini hem de evreni düşünür. Belki de bu yüzden “deniz” kelimesi birçok dilde umutla, özgürlükle, derinlikle yan yana anılır.
Ne var ki bugün denizler ağır yaralı. Plastik atıklar, aşırı avlanma, iklim değişikliği, deniz ekosistemlerini tehdit ediyor.
İzmir Körfezi de kirlilikle, iş bilmezlikle ve cehaletle savaşıyor. Böylece mavi kalbin ritmi bozuluyor.
Geçtiğimiz günlerde Radyo Ege’deki programıma Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yetiştiricilik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Övgü Gencer konuk oldu. Hem onunla hem de yaptığım araştırmada şöyle bir çözüm ortaya çıktı.
Peki ne yapılmalı ki Körfez temizlenmeli?
1- İzmir Körfezi siyaset malzemesi yapılmamalı. Daha fazla geç kalınmadan hükümet ve belediyeler ortak çalışmalı. Konunun uzmanlarının ortaya koyacağı planlama uygulanmalı.
2- Evsel ve Endüstriyel Atıklar: Yıllar boyunca arıtılmadan denize bırakılan evsel kanalizasyon ve sanayi atıkları körfezin özellikle iç kesimlerinde yoğun kirliliğe yol açtı.
3- Gediz Nehri'nin Taşıdığı Kirlilik: Gediz, Manisa ve çevresindeki tarım ve sanayi bölgelerinden geçerken kimyasal atıklar, gübre kalıntıları, ağır metaller ve evsel atıkları da beraberinde körfeze taşıyor. Dere yataklarının beton yapılması bir hata ve bundan dönülmeli.
4- Altyapı Eksiklikleri ve Kentsel Yoğunluk: Hızla büyüyen İzmir’de altyapı eksiklikleri, düzensiz kentleşme ve sahil yapılaşmaları körfezin doğal su dolaşımını bozdu.
5- Limandan Kaynaklı Kirlilik: İzmir Limanı'nda yoğun deniz trafiği ve yükleme-boşaltma işlemleri sırasında oluşan atıklar da kirlenmeye katkı sağlıyor.
6- Yüzey Akıntıları ve Durgunluk: İzmir Körfezi'nin özellikle iç kesimlerinde su sirkülasyonu oldukça zayıf. Körfez’in şekli ve çevresel yapı nedeniyle deniz suyunun yenilenmesi yavaş. Bu durum, biriken atıkların ve kirleticilerin Körfez’den uzaklaşmasını zorlaştırır. Durgun su bölgelerinde oksijen seviyesi düşer, bu da deniz canlıları için yaşamı tehdit eder hale getirir. Özellikle yaz aylarında sıcaklık artışıyla birlikte su kalitesi daha da kötüleşiyor ve kötü koku oluşuyor. Bu nedenle, su sirkülasyonunu artıracak yapay akıntı sistemleri veya ekolojik rehabilitasyon projeleri önem taşır.
7- Atık Su Arıtma Sistemlerinin Geliştirilmesi: Evsel ve endüstriyel atıkların tam arıtılmadan körfeze ulaşması engellenmeli. Mevcut arıtma tesisleri modernize edilmeli, biyolojik ve ileri arıtma teknolojileri kullanılmalı.
8- Yağmur Suyu ve Kanalizasyon Ayrımı: Birçok bölgede yağmur suyu ve kanalizasyon sistemi birlikte çalışıyor. Bu da yoğun yağışlarda atıkların doğrudan denize taşınmasına neden oluyor. Ayrıştırma çalışmaları hızlandırılmalı.
9- Kıyı ve Dip Temizliği: Körfez’de denizin üstünde oluşan kirlilik temizlik yapan özel teknelerle yapılmalı. Deniz dibinde ise yapay zeka ile kontrol edilen minik robotlar dip temizliği yapmalı. Ekosisteme zarar vermeyecek yöntemler tercih edilmeli.
10- Yeşil Altyapı ve Doğa Bazlı Çözümler: Kent içinde yeşil çatı sistemleri, yağmur bahçeleri ve geçirgen yüzeyler kullanılarak suyun doğal yollarla süzülmesi sağlanmalı. Bu yöntemlerle yüzey akışları kontrol altına alınabilir.
11- Ekolojik Restorasyon: Kıyı bölgelerinde deniz çayırları, mercan türleri ve balık yuvaları gibi doğal yaşam alanları restore edilerek biyolojik çeşitlilik desteklenmeli. Bu alanlar suyu doğal yollarla filtreler.
12- Toplumsal Farkındalık ve Eğitim: Halkın deniz kirliliği konusunda bilinçlenmesi çok önemli. Okullarda, STK’larda ve mahalle düzeyinde bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmeli. Körfez’i kirletenlere ağır para ve hapis cezası verilmeli.
13- Bilimsel İzleme ve Şeffaf Raporlama: Kirlilik verileri düzenli ölçülmeli, kamuoyuna açık bir şekilde paylaşılmalı. Bu sayede sorunlar erken tespit edilip hızlı müdahale edilebilir.
İzmir Körfezi gibi hassas bir ekosistemi korumak, uzun vadeli ve çok paydaşlı bir çaba gerektiriyor. Doğa ile uyumlu, sürdürülebilir çözümler öncelik olmalı. Körfez, İzmir’in kalbidir. Biz bir yandan geleceğimizi, bir yandan da Cumhuriyet’in bize verdiği bu armağanı korumak zorundayız.
Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları 9 Eylül 1922'de İzmir'e girdiğinde Körfezimiz temizdi. Körfez’i temiz tutmak başta İzmir’de yaşayan herkesin ve devletin sorumluluğundadır.
